مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 156

 

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

جیغ و ویغ-داد و فریاد

 
بر وفق-مطابق-موافق

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه
تافته ی جدا بافته-بر تر و به تر از دیگران

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

اختر در پیراهن کردن-بی قرار کردن

چرس رفتن-حشیش کشیدن

تن خواه-پول نقد-زر و مال

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

آکَل(آقای کربلایی)

چرکمرده-نگا. چرکمُرد
اوستا چسک(فضول و مزاحم، سرخر)

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

 

ذِله شدن-ذله آمدن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده
جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

پشت و روی یک سکه-دو چیز به ظاهر متفاوت ولی در واقع مانند هم

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

دلادل-پُر-نهایت بزرگی-شکم زن آبستن

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

 

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

خرجی-پول لازم برای گذران روز

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است

پیشاب-ادرار

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

رم دادن-رماندن-فراری دادن

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی
پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

جِر آمدن-اوقات تلخ شدن-زیر مقررات بازی زدن

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا
افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن

 

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

تب خال-جوشی که از شدت تب دور لب پدید آید

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن
بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

بی در رو-بن بست

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه
بد قدم-نامبارک-بد شگون
خورده برده-ملاخظه و پروا

 

دستک دمبک درآوردن-پاپوش دوختن-اشکال تراشی کردن

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

پاچین-دامن زنانه

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

تند و تیز- تند تیز

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

حیوون-نگا. حیوان

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان

 

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

چل مرد-مرد کوتاه قد

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن
با اشتها-متمایل به غذا
ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

پر رو-بی شرم-وقیح-دریده

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب
پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

چاره ساز-خداوند

از ته ریش گذشتن(فریب دادن)
دل قرصی-اطمینان

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن
زیر قول خود ردن-به گفته ی خود عمل نکردن-عهد خود را شکستن

 

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

بز دل-ترسو

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

چهاردیواری اختیاری-هر کس در میان چهار دیوار خانه اش آزاد است

چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

دستک-دفتر حساب

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

 

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

 

چراغ پا ایستادن-به انتظار ایستادن

خواب و خوراک-خورد و خواب

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)
بد سابقه-بد پیشینه-دارای گذشته ی بد
چنگ انداختن-چنگ زدن
پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

 
آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

پای کسی لنگیدن-منحرف بودن-سست عنصر بودن

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن
رمل انداختن-پیش گویی کردن-فال برآوردن
بند و بساط-اسباب مختصر زندگی
افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

 

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

آبِ دندان-حریف ساده

پل خر بگیری-محل آزمایش-جایی که گریز از آن ممکن نباشد

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

به حق پیوستن-مردن

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت
بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو
پی بردن-دریافتن-آگاه شدن
خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن

چوروک-چین و شکن

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

 

از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

 

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

 

بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

از زور پسی-از روی ناچاری-اجبارن

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

چرسی-آدم معتاد-افیونی
از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

 

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

دو پا-انسان

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

چشم روشن شدن-شاد و خرسند شدن

چُرت-خواب کوتاه

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

آکَل-آقای کربلایی

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

 

بازتاب-واکنش-برگشت نور-صدا یا حرارت
خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

 

چول-بیابان

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

خانم باز-مرد معاشر با زنان هرزه

 

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن
از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)
چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن
از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

حرف پوچ-سخن بی معنی

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب
تو دوزی-دوختن از درون

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن
پشتک-پرش از پشت
چله ی تابستان-گرمای سخت

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

 

خنکای صبح-سحرگاه

پا سوز-عاشق شیفته

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن

از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)
خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

 

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

زینه-پله

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

پرت افتادن-دور و تنها افتادن

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند

خیار چنبر-نوعی خیار

به درک- به جهنم
پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن
 

دور چیزی را خط کشیدن-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

خانم بازی-معاشرت با زنان هرزه

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

 

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

 

زن بردن-همسر گرفتن مرد

اَنَک کردن-تحقیر کردن-خجالت دادن
بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

 

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

چرکمُرد-پر چرک و کثیف
پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است
 

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

پات-بی آبرو-بی تربیت
زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان
راست رو-رو به رو-مقابل

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

 

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

چله نشینی-خانه نشینی

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

پاگون-سردوشی

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

تر و فرز-چست و چابک

 

حرف-سخن-گفتار-کلام

آبِ دندان-حریف ساده

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

 
دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

دو به دو-دو تا دو تا

با اشتها-متمایل به غذا

از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)

بابا شمل-لوطی-داش مشدی

تو دار-راز نگهدار

بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف

تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)
دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

پر افاده-متکبر-مغرور

 

 

دست به دست گرفتن-از یکدیگر پشتیبانی کردن

 
بلا نسبت-دور از جانب شما
دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

بار زدن-پر کردن وسیله ی نقلیه از بار-حمل کردن بار

خیک محمد-آدم چاق و فربه

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ