کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 88

 

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن
از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

انداختنی(جنس نامرغوب)

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

جاده خاکی-راهی که با وسایل فنی ساخته نشده است
به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

دخالت کردن-در آمدن در کاری

ذلیل‌شده

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

در چاه افتادن-فریب خوردن

در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

خانم بازی-معاشرت با زنان هرزه

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن
جیک و بیک کسی را دانستن-دانستن همه ی اسرار کسی
 

تلکه کردن-پول یا چیزی را به زور-چاپلوسی و یا فریب از کسی گرفتن

ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

توالت کردن-آرایش کردن

چراغ زنبوری-نگا. چراغ توری

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

جَر-پیچ و خم راه

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده
خس و خاش-آشغال-خس و خاشاک

از کوره در رفتن-به خشم آمدن-آتشی شدن-از جا در رفتن

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

تخم شر-مردم آزار- شرور

پر پر کردن گل-کندن و پراکندن برگ های گل

جایی که عرب نی انداخت-جایی پرت که در آن جا خبری از کسی نمی آید
چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

دندان تیز کردن-طمع کردن
جبهه-میدان جنگ

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن
خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

اصحاب منقل-اهل گفت‌وگو و سخن

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

 
دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن
دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن
دل واپسی-نگرانی-اضطراب
دور از جناب ب-لانسبت

رشوه گیر-رشوه خوار

چلچل-خال خالی-ابلق

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

آدم شش‌درچهار-شخص کوچک اندام و ریزنقش
ابریشم-زن نوازنده-مطرب

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن
دانشگاهی-کسی که در دانشگاه کار می کند-اعضای هیات علمی

ذُق زدن-بهانه گرفتن و گریه کردن-نق زدن

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

حظ کردن-لذت بردن

تُف به دهن-حیرت زده

انسان بودن(شریف و درست بودن)

 

پاتی-در هم و بر هم-نامنظم

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

پر روده-پرچانه-روده دراز

انسان بودن(شریف و درست بودن)

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

چروک انداختن-چین انداختن
حق و حساب-باج سبیل-رشوه
جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن
ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان
ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

 

تازه کردن گلو-چیزی نوشیدن و سرحال آمدن

حق گرفتن-نگا. حق بردن

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

 

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

اُزگل-بی‌سروپا-کم شعور و بی‌شخصیت

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب

خالی بند-چاخان-دروغ گو

 

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

دنده چاق کردن-سرعت گرفتن به هنگام رانندگی

تحصیل کرده-درس خوانده

تیپ زدن-شیک و پیک کردن-خود را آراستن

چِککی-فوری-به سرعت

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

زیر دست-تابع-فرمان بردار
خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

جار زدن-سر و صدا راه انداختن-همه را با خبر کردن-رازی را بر ملا کردن-فریاد کشیدن

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

پا سست کردن-آهسته کردن-از سرعت خود کاستن
تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

درشت-حرف زشت-دشنام

بند کردن-محکم کردن

چوب به مرده زدن-از پا افتاده ای را آزار دادن-موضوع کهنه ای را تازه کردن

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن
چوب بندی-داربست
ژست آمدن-برای افاده حالت به اندام و چهره دادن

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

تگری-بسیار خنگ-یخچالی

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن
رقصیدن توی تاریکی-بی موقع یا بدون اطلاع کاری را انجام دادن

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

دراز کش-افتاده-خوابیده

این کلاه آن کلاه کردن(قرضی را با قرض دیگری پرداختن، از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن، کلاه تقی را سر نقی گذاشتن)

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن
دل و دماغ-دل و حوصله

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

دک و دهن-دک و پوز

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

دول-آلت مردی به زبان کودکان

آمیزقلمدون(میرزا‌بنویس، کاتب)

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

هرمار-ز درد بی درمان-کوفت

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد

باب شدن-معمول و رایج شدن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

 
جان جانی-صمیمی-یکدل
خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری
به قوزک پای کسی نرسیدن-در برابر کسی بسیار حقیر و ناچیز یودن
پکر شدن-کسل و عصبانی شدن
رخصت خواستن-اجازه خواستن
بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز
از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

درگاهی-آستانه

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

چَک-سیلی-کشید

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

بد شیر-متقلب-بد جنس

 

چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

 

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره
از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

دست اندر کار-دارای سهمی در انجام کاری-مشغول به کار
تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

چپ دادن-رد کردن

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن
آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن

ترک بیلمز-آدم نادان

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

 
جاکن شدن-به حرکت در آمدن

تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

چول شدن-بور شدن در بازی-شرمنده شدن

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن
خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی
اتر خان رشتی(آدم پرافاده)

ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند
بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

 

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

 
تک پران-زن نانجیب

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن

بغداد آباد-شکم سیر

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

تنگ بودن وقت-دیر شدن

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

تحصیل کرده-درس خوانده

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)
حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن
استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد
پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

پُرسه-مراسم دیدار با بازماندگان کسی که مرده باشد برای گرامیداشت او

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن
بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

دیگ بار گذاشتن-گذاشتن دیگ غذا بر اجاق

چتری-به شکل نیم دایره-قوسی

راست و ریس-موانع و معایب

بد قدم-نامبارک-بد شگون

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)
آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)
الفرار(گریز، بگریز !)

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

تبرک کردن-با برکت ساختن-خجسته کردن

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

زور گو-کسی که خواست های خود را تحمیل می کند

دود دادن-ضد عفونی کردن-گذاشتن گوشت و ماهی در معرض دود غلیظ برای فساد ناپذیر کردن آن
 

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

پاچین-دامن زنانه

پس نشستن-عقب نشینی کردن
به چشم-اطاعت می شود

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود
چاچول باز-حقه باز-شیاد

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

خدا-بسیار زیاد-فراوان
زنگوله پای تابوت-فرزند مرد یا زن پیر

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی
الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

 

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

بازار مکاره-بازار موقت

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

 

خر ِ دیزه-لج بازی که به خود ضرر بزند

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب
ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

خرج و برج-خرج و متعلقات آن

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

 

راحتی-دمپایی

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)
دست بالا-حداکثر
تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن

چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

آب دندان خوردن-حسرت خوردن

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن
دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

چادر-پوشش زنان مسلمان ایرانی که پارچه ای است نیم دایره که دنباله ی آن تا پشت پا می رسد

خش افتادن-خراش افتادن

 

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

چغلی کردن-شکایت کردن
توان انجام کاری را داشتن
زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن
درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

 

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

پاشیر-گودال پای شیر آب