منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 289

زیر شلواری-زیر جامه

چته ؟-تو را چه می شود ؟

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

 

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ

زیر چاق-حاضر-آماده

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

 

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)
برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن

ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک
بستری-خوابیده در بستر-بیمار

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)
چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری
اخلاق سگی-تندخویی بیش از اندازه-ناسازگاری با همه

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

آفتابی شدن(پیدا و آشکار شدن، بیرون زدن آب قنات)

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

چال افتادن-گود شدن

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن
بجا آوردن-شناختن-دریافتن

از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن
آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

چل زن-زن کوتاه قد

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

دَم نقد-آماده-حاضر

 

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر
آقام که شما باشید(خدمت شما عرض کنم)

بنگی-معتاد به حشیش
ته خوار-بچه باز

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

 

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

پِخ پِخ کردن-سر بریدن در زبان کودکان

 

اوضاع احوال-وضع و حال

 

احتیاطی(نجس، ناپاک)
پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

زیر مهمیز کشیدن-به کار سخت واداشتن و بهره برداری کردن

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)
آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی
 

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو

دانه کردن-دانه های میوه ای را جدا کردن-پراکنده کردن

جگری-به رنگ جگر

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

 

حق گرفتن-نگا. حق بردن

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

ارباب حجت-اهل منطق

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

درمانگاه-جای درمان بیمار

 

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

از ته دل-از سر صدق و صفا

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

خط زدن-با خط کشیدن روی چیزی آن را باطل کردن

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن
پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

باب شدن-معمول و رایج شدن

 

حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

 
 

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

با خدا-خداشناس-مومن

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب

پایین آمدن از خر شیطان- از خر شیطان پایین آمدن

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد
با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

اَتَر زدن-فال بد زدن

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد
بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار
خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

 

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

 

آبدست-ماهر-استاد

 

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)
 

 

دستمالی-دست مالیدن

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن
 

تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن
جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب
چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

پا گرد-محل چرخیدن پله ها

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

رو شور-سفیداب

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

حرف بی ربط-سخن نامربوط

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

حساب کهنه-نگا. حساب سوخته

 

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن
چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)
زبر و زرنگ-چابک و فرز
روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند
خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

 

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن
از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)
چوچول باز-دغل-بی حیا

خفه خون-خفقان

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

چراغ پریموس-چراغ تلمبه ای-نوعی اجاق نفتی

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

چُل کلید-جام درویشان
پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

آبدست(ماهر، استاد)

 

دستک-دفتر حساب
در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن
به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود
آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن
 

پس پس رفتن-رو به عقب گام برداشتن

حساب کشیدن-حساب خواستن

زیر دست-تابع-فرمان بردار

حق و حساب دادن-رشوه دادن-آجیل دادن

پت پت کردن-صداکردن فتیله ی چراغ بر اثر تمام شدن روغن آن

 
آب دندان خوردن(حسرت خوردن)
دهان پر کن-بدون ارزش و اهمیت واقعی

بده بستان-داد و ستد-معامله

جلودار کسی بودن-از پس کسی بر آمدن-مانع کسی شدن
بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن
دک و پوز-دهان و لب و دندان

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

 

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی
جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق
بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

 

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

پای چوب ایستادن-منتظر آغاز فروش در میدان یا بازار ماندن

ریغ-مواد درون امعا و احشا

به سر دویدن- با سر رفتن

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن
از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)
خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود

آب شیراز(شراب)

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

بزرگداشت-احترام-تکریم

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

 

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

زار-نا به سامان-خراب-بد

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

در نتیجه-سرانجام-عاقبت

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد
دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن
 

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند
چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن
اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

حساب سوخته-بدهی قدیمی

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

ته خوار-بچه باز

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

این سفر(این بار)

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

 

آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)
چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری
خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست
 

دخترکی-دوشیزگی-بکارت

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

خلاص-تمام شد-مُرد

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

زند و زا کردن-زاییدن-زاد و ولد کردن

خاله بی بی-نوعی آش

ذلیل مرده-ذلیل شده

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

خلاص-تمام شد-مُرد
دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

تپل مپل-چاق و چله

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

چارقد-روسری زنانه

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

زنانه-ویژه ی زنان

 

پا لب گور داشتن-بسیار پیر بودن-در شرف مرگ بودن

چل زن-زن کوتاه قد

پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا
به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن
جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد
دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

در تاریکی رقصیدن-در غیبت کسی رجز خواندن و ادعای بی خود کردن

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

بند آمدن-متوقف شدن

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن
بد تا کردن-بد رفتار کردن-بد معامله کردن

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

 

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه
ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

آمده(شوخی و لطیفه)

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

 

حیوونکی-نگا حیوانکی

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

 

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن