کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 278

پر روده-پرچانه-روده دراز

دیم کاری-کشاورزی دیم

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش
چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

چین دادن-تابدار و شکن دار کردن
از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

 

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

 

زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات
زهره دان-کیسه ی صفرا
از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

 
چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره
تند و تیز- تند تیز

تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

چس نفس-پر حرف-کسی که حرف های بی سر و ته و ملال آور می زند

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره

آغ و داغ(سخت مشتاق و شیفته)
رستم صولت-رستم در حمام

 

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

این خط و این نشان-عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری-نگویی که نگفتم.

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

ادرار کوچک(شاش)

به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

پاشیر-گودال پای شیر آب

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن
جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن

پا به پا شدن-تردید داشتن
دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

جزیی فروش-کسی که که کالا را در اندازه های کوچک می فروشد

ابوقراضه-ابوطیاره

حساب کشیدن-حساب خواستن
بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

 
به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

رضا شدن-راضی شدن

 

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

از چیزی زدن-از مقدار چیزی کسر کردن

بد قلق-بد عادت-بد ادا

حرف شنو-سر به را-مطیع

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

حاشیه دار-کناره دار

خوش منظره-خوش نما-زیبا
پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

 

از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

 

تخت سینه-وسط سینه

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن
آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن

چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

ارزانی(بخشیدن، دادن)

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

خوش ظاهر-دارای ظاهر آراسته-کنایه از بدجنس
جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

به ریش کسی خندیدن-کسی را مسخره کردن

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن
اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن
رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن

حق-باج سبیل-رشوه

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی
چینی بند-چینی بند زن

خودشیرینی-خوش رقصی-خود را صمیمی وانمود کردن

پت پت کردن-صداکردن فتیله ی چراغ بر اثر تمام شدن روغن آن

از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

دورخیز کردن-دویدن از دور برای پریدن از روی چیزی

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن
تند نویس-کسی که سریع می نویسد

جاهل پسند-چیزی که جوان

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

جوش آوردن-نگا. جوش آمدن

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

راه اندازی-راه انداختن

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

 

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

 
حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

 

کار شگفت‌انگیز کردن

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

 

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

جگر گوشه-فرزند

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

خِر-حنجره-گلو

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو

ریش کسی را در دست داشتن-از کسی نقطه ی ضعف در دست داشتن-از کسی گروی در دست داشتن

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)
زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن
از بیخ گوش کسی گذشتن(در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن)

حبه کردن-دانه دانه کردن

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن
با آتش بازی کردن-به کاری پر خطر پرداختن
جوش آوردن-نگا. جوش آمدن

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

رکاب کش-به تاخت-با سرعت

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

راپرتچی-گزارش دهنده

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

زرت و زبیل-آت و آشغال-خرده ریزهای کم ارزش

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

آب و گاوشان یکی بودن-شریک و همدست بودن

بساز و بفروش-ساختن خانه ی بدون استحکام به قصد فروش

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

 
روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

 

 

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

چشمداشت-توقع-انتظار
جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

جا خوردن-یکه خوردن-تعجب زیاد کردن-غافلگیر شدن

چشم روی هم گذاشتن-نادیده گرفتن-گذشت کردن

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است
حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

حرص و جوش-عصبانیت

 

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

 

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن
آخرین تحویل(قیامت)

دُنگ-سهم-حصه

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

ده مرده حلاج بودن-بسیار زرنگ و کاری بودن

آب به چشم آمدن(طمع کردن)

خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی
بقچه بندی-ران چاق

 

خاک به سری-همبستری زن با شوهر
تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

 

 

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

بالینی-کلینیکی

آهو چشم-معشوق-شاهد

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

خنگ خدا-نادان و کودن
انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

 

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

خورده برده-ملاخظه و پروا

زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

زبر-خشن-غیر لطیف
خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

درازکش کردن-رو در روی زمین دراز کشیدن

 

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر
از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن
ارباب حجت-اهل منطق

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

خوب کاشتن-از عهده ی کاری خوب برآمدن

 

بازداشتگاه-زندان موقت

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن
خدا رسانده-مفت و مجانی به دست آمده

بنا بودن-قرار بودن
 

ز ِله شدن-به تنگ آمدن-عاجز شدن-به ستوه آمدن

خروار-کنایه از مقدار زیاد

چوق-چوب-تومان

بی صفت-بی بهره از صفات خوب انسانی

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

دار و دسته-پیروان و اطرافیان

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

 
به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن
جا افتادن-سر جای خود آمدن

خپله-چاق و کوتاه قد

خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

چرند-حرف پوچ و بی معنی

 

ته بر کردن-از ته بریدن

 

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن
دوسیه-پرونده

 

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

ابوقراضه-ابوطیاره

دود چراغ-کشیدن شیره

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن
 

راحتی-دمپایی
باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

 

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن
پا را از گلیم خود فراتر گذاشتن-از حد خود گذشتن

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

پخش-پراکنده

 
از کمر افتادن-از خستگی زیاد از کار افتادن-ناتوان شدن در امر جنسی

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

اهل نشست(تارک دنیا، گوشه‌نشین)
 

 

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

دله دزدی-عمل دله دزد

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

تریاک خوردن-خود را با تریاک مسموم کردن

 

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

چس فیل-ذرت بو داده-نقل پیرزن

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

 

 

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

 

 

خودسر-گستاخ-سرکش

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی

 

 

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن
از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن
جوشانده-دارویی که آن را در آب می جوشانند و عصاره ی آن را به بیمار می دهند

دست بردن در چیزی-چیزی را تغییر دادن

چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

دیگ بار گذاشتن-گذاشتن دیگ غذا بر اجاق

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

حیوانی-نگا. حیوانکی

تره بار-میوه ها و سبزی ها

بُر زدن-مخلوط کردن ورق های بازی

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

جنگ حیدری و نعمتی-جنگ میان دو تن یا دو دسته

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

زرت و زبیل-آت و آشغال-خرده ریزهای کم ارزش

 

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

 

حساب کردن-پرداختن خرج
 

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

چاچول-حقه باز-شارلاتان

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن