منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 369

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن
از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

ارواح شکمت-ارواح بابات

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

دست چین-گزیده-منتخب

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

بازداشتی-زندانی موقت

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

زحمت کشیدن-کار کردن
تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

با سلام و صلوات-با تجلیل و بزرگداشت-با رعایت کامل آداب و رسوم

دست زدن-لمس کردن

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

آیَم سایَم-گاه‌کاهی
 

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

آتش از چشم کسی گرفتن-ترسانیدن

زیر دست-تابع-فرمان بردار

 

 

حق شناسی-سپاس گزاری

رج کردن-رج بستن

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن
تخم نابسمل لا-حرام زاده

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

دست فرمان-مهارت در رانندگی

بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن

بی همه کس-بی پدر و مادر

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

خیط کشیدن-خط کشیدن

چیز خور-مسموم شده

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

بی رگ-بی غیرت-بی حس

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

جاهل پسند-چیزی که جوان

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

چوغ-چوب

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

از دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

خاکروبه-زباله-آشغال

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

 

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

دلمه شدن-بسته شدن

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

جهود ی-هودی-مقتصد

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن
آمیزقلمدون(میرزا‌بنویس، کاتب)
خیابان گز کردن-ول گشتن

 

دو لا شدن-خم شدن-تعظیم کردن

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

بند آمدن-متوقف شدن

پس نشستن-عقب نشینی کردن

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

دستی از دور بر آتش داشتن-از حقیقت امری بی خبر بودن-قضاوتی سطحی از چیزی داشتن

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

چار چشم-کسی مه عینک می زند

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

 

ارواح شکمت-ارواح بابات

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

اجابت کردن معده-قضای حاجت

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

 

باد گلو زدن-آروغ زدن

چپری آمدن-زود آمدن

روغن داغ-روغن گداخته

دل گرفتگی-غم-غمگین بودن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)
آستین بالا زدن-آماده شدن-به کاری برخاستن-پا پیش گذاشتن

 
پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

 

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی
آب تاختن-پیشاب کردن
پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

 

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

چار دستی-قمار چهار نفری

تنبل خان-تن پرور

چرک-کثیف

بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

ژست دادن-تنظیم وضع و حالت و قیافه برای عکس گرفتن

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

 

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن
بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن
ریگ دندان کسی شدن-مزاحم کسی شدن

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

زبان مو درآوردن-بسیار گفتن و نتیجه نگرفتن
پَخت-لوازم مورد نیاز زندگی

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن
چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند
 

 

زهره ی کسی آب شدن-سخت ترسیدن

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع
چول-بیابان

بنده زاده-پسر من

دو پهلو حرف زدن-مبهم سخن گفتن

پشمالو-دارای موهای بسیار

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن
ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

خاطره-یادگار

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری
پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

 

دست پاک-درستکار

 

خصوصی-مقابل عمومی

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

 

خواری و زاری-پریشان حالی

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

زر زرو-بچه ای که زیاد عر می زند

 

تند و تیز- تند تیز

آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن

دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک

چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن

زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن
از حال رفتن(بی‌حال شدن، غش کردن)

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

زبان زدن-سخن گفتن-نوک زبان را به قصد چشیدن به غذایی زدن

چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر
در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

به جا آوردن-شناختن

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

جِر انداختن کسی را-اوقات کسی را تلخ کردن-خشمگین کردن کسی

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است

 
آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند
برادر دینی-هم کیش-هم مذهب
 

 

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

چشم شور-آن که چشم زخم زند
روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

 

 

 
پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

چنار عباس علی-متلک بد

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

 
چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

حَب-قرص

جگر گوشه-فرزند

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند
پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

چس خور-آدم خسیس-بخیل

 
به آب چسیدن-از بین رفتن-نابود شدن-نتیجه نگرفتن

 

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

خال به خال-خال خال
زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

پیش-برنده-آن که جلو است

روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن
دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

دلقک-شخص مسخره

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)
خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت
تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

دنیا دست کیست؟-پرسش از کسی که کاملن بی خیال و بی غم زندگی می کند

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است
دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

تار و مار-متفرق-پراکنده

آب شیراز-شراب

از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

 

دقه-دقیقه
اسیر خاک-مرده-تن‌پرور
ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

 

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن
آتش بی‌باد(ظلم، می)

چرمی-از جنس چرم

آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن
جشن گرفتن-سور بر پا کردن

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

باجناغ-دو مرد که دو خواهر را به زنی گرفته باشند-همریش

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)
دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

بنده زاده-پسر من

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

 

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی
چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

چای دان-جای نگهداشتن چای خشک

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب

دول-آلت مردی به زبان کودکان

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد
دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

خوردنی-غذا-قابل خوردن

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

آلکلی(معتاد به الکل)

 

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

اوراق-قراضه-اسقاط-ازکارافتاده

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

 

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

 

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب
باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن
جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

 

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)

 

پوشک-کهنه ی بچه

 

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))
جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

پِی-دنبال

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

چوروک خوردن-چین برداشتن

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

پس افتاده-بچه ی کسی

دور از شما ب-لانسبت

اسب چوبین(تابوت)

دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

آدم کردن کسی(کسی را تربیت کردن، سواد آموختن)

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری
ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب
دُم توی پا گرفتن-شکست خورده رفتن-نامید و ساکت شدن

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

خشکه پلو-کته

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

خِر کسی را گرفتن-نگا. خر کسی را چسبیدن

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

با کسی تلیت شب جمعه خوردن-با کسی هم منفعت نبودن

چشمداشت-توقع-انتظار

 

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

پاتی-در هم و بر هم-نامنظم

بالا آوردن-استفراغ کردن

 

پیشت-آوازی برای راندن گربه

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

جِر آمدن-اوقات تلخ شدن-زیر مقررات بازی زدن

تخت و تبار-خوب و رو به راه

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

تُف به دهن-حیرت زده

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

دوری-ظرف غذاخوری پهن

با کسی بحث و مجادله کردن

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن
چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

چاق کردن-سر حال آوردن-درمان کردن

بی پرده-رک و صریح-آشکار

چشم دریده-خیره-درآمده

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا
پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی

خوش رو-زیبا-خندان

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن

دست به جیب-بخشنده-خرج کن

بالینی-کلینیکی
خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

چول شدن-بور شدن در بازی-شرمنده شدن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو