از «صیاد» تا «مرصاد»؛ با پدافند موشکی ایران آشنا شوید

ساعت ۱۴ بعد از ظهر شهریور ماه ۱۳۵۹، وقتی که رژیم صدام حسین تکریتی به ۱۵ نقطه در کشور حمله ور شد، در کمتر از ۱۲۰ دقیقه، با جواب کوبنده ۱۴۰  هوایپمای شکاری ایران به شکل مواجه گشت. این عملیات یکی از غیر قابل پیش بینی ترین حملات تلافی جویانه نیروی هوایی ارتش در جنگ هشت ساله رو واسه ارتش رژیم بعث رقم زد.

حمله به اچ سه که بعدا، عنوان عجیب ترین حمله هوایی قرن بیستم رو واسه نیروهای هوایی پر افتخار ایران به ارمغان آورد، نشون داد که بستر جنگ، فضاییه که غیر ممکنا (مثل عبور از اروند خروشان) می تونن ممکن شن.

هنوزم خیلی از هموطنان، حملات گسترده هواپیماهای عراقی به شهرهای مرزی و حتی غیر مرزی کشور رو در سالای پایانی جنگ تحمیلی به یاد دارن.

هواپیماهای عراقی ظرف ۸ سال، بیشتر از ۴۷۰۰ بار به  ۱۲۷ شهر کشور حمله کردن. اونا به صورت شبانه روزی، تا عمق چند صد کیلومتری کشور نفوذ کرده و مناطق جور واجور رو زیر اهداف حملات خود قرار می دادن و بعضی وقتا بدون مشکل، به پایگاه خود باز می گشتن. این مردم بودن که در پناهگاها، با آژیر خطر خاطره انگیز که یکی از ترسناک ترین نوستالژیای ایرانیان دهه شصت بود، روزگار می گذراندند.

الان حدود سه دهه از اون دوران سخت و باور نکردنی میگذره. در شهریور ۵۹، بمباران فرودگاه مهر آباد هوایپماهای عراقی کار آسونی واسه اونا به حساب می رفت، اما با تلاش همه جانبه در میدون صنعتی و نظامی، ایران حالا تونسته به نقطه مناسبی برسه و در فهرست ده قدرت موشکی جهان قرار بگیره.
کشوری که سه دهه پیش هیچ سامانه پدافند هوایی موثری نداشت، حالا نه فقط یکی از قوی ترین پدافندهای هوایی جهان (S300) رو در اختیار داره، بلکه نسخه به روز شده و وطنی پدافندی قوی (باور ۳۷۳) رو عملیاتی کرده.

یگان هواپیماهای بدون سرنشین، بخشی از قدرت آفندی و پدافندی نظامی ایران هستن که در کنار موشکای رادار فرار نقطه زن و موشکای زیر سطحی، بخشی از راه ایران در برابر تهدیدات منطقه ای و فرا منطقه ای هستن. آسمون ایران حالا امن ترین آسمون خاورمیانه س و روزانه بیشتر از هزار پرواز بین المللی در اون انجام میشه. این پروازها تحت پوشش ۳۶۰۰ سایت پدافندی ایران قرار دارن.

واسه آشنایی با سامانه های پیشرفته پدافند موشکی ایران که تو یه دهه گذشته با تلاش مهندسان و کارشناسان هوافضای کشورمون رشد قابل توجه ای رو تجربه کردن، امروز به سامانه های موشکی و سیستمای هدایت آتیش این مجموعه ها از صیاد گرفته تا مرصاد نگاه میندازیم.

با گزارش امروز ما همراه باشین.

از شهرهای موشکی تا دفاع موزاییکی

کلید واژه های جالبی از صنعت نظامی در حال پیشرفت کشور در سه دهه گذشته در اختیار رسانه ها و مردم قرار گرفته که همه اونا، با بازتابای گسترده در رسانه های جهان همراه شدن. ما در چند سال گذشته، دو شهر موشکی عریض و طویل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رو مشاهده کردیم.

گفته شده که در شهرهای جور واجور ایران، اینجور شهرهای موشکی که هر یک مجهز به سامانه های موشکی نقطه زن برد کوتاه و بلند هستن، ساخته شده و مثل تاسیسات هسته ای فردو، صدها متر زیر زمین قرار گرفته تا از تیر رس رادارهای جاسوسی و قوی ترین بمبای تخریبی روز دنیا در امان باشن.

چند سال پیش، اولین موشک ایران که از زیر آب توانایی شلیک داره رو مشاهده کردیم. فرمانده نیروی دریایی سپاه در اون زمان از ارائه اطلاعات بیشتر دوری کرد و اطلاعات تکمیلی رو به سالای آینده انداخت. اما نگفته پیداست چیزی که در فعالیتای نظامی رونمایی می شه (در هر سطحی)، از اطلاعات طبقه بندی شده (از پنهونی تا فوق سری) خارج شده و انگار اطلاعات عادی نظامی هستش.

پس، واقعیت و قدرت فعلی و پتانسیل موجود، بسیار بیشتر از اون چیزیه که عیان شده و مثل نیروهای مسلح کشورای دیگه، بازم دستا تا روز موعود بسته می مونه.

یکی از قابلیتای مهم پدافند موشکی کشور رو میشه در قدرت راداری، اطلاعاتی و موشکی پدافند هوایی ایران جستجو کرد که جلوه ای از اون در جریان راهپیمایی میلیونی اربعین که هر ساله در راه نجف به کربلا اتفاق می افته تماشاگر هستیم.
بومی سازی لوازم، خدمات و سامانه های به کار رفته در سیستم پدافند هوایی کشور، تا حد زیادی براساس توانمندی داخلی و براساس بازدارندگی دفاعی بوده  است.

تازگیا یه سامانه راداری پدافند با برد بیشتر از ۱ هزار کیلومتر در مناطق کویری (زیر چتر موشک “تلاش”) کشور نصب شده که جزییات بیشتر از اونو شاید در سال جدید از طرف قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا خواهیم شنید.

به هر حال، شکار عبدالمالک ریگی در آسمون ایران و سالم نشاندن RQ170 و RQ11 در کشور، بخشی از ظرفیتای سامانه های راداری و ضد جاسوسی صنعت نظامی ایران رو عیان کرد.

سامانه موشکی صیاد ۲

صیاد ۲ یه موشک زمین به هوای برد متوسط و ارتفاع بلند ساخت ایران با سیستم هدایت ترکیبی و موتور سوخت جامد بوده که رونمایی از اون در تاریخ ۱۸ آبان ۱۳۹۲ به وسیله سردار پاسدار حسین دهقان وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران انجام شد.

از توانایی‌ های این موشک طبق گفته وزیر دفاع ایران، میشه به توانایی بالای ضد جنگ الکترونیک و ردیابی خودکار و جداگونه اهداف اشاره کرد.
هم اینکه این سامانه به خاطر پوشش نقاط حیاتی و حساس کشور در مقابله با تهدیدات هوایی غافلگیرانه هواپیماهای مدرن جنگی طراحی و ساخته شده.

مطمئنا یکی از قدرتای پدافند موشکی کشورمون رو میشه سامانه موشکی صیاد ۲ دونست. این سامانه در فروردین ۱۳۹۰ رونمایی شد.
علاوه بر توان مقابله با جنگ الکترونیکی، صیاد ۲ توانایی درگیری با سامانه های دارای سطح مقطع راداری کم رو هم داره.

موشکی که در این سامانه به کار رفته، صیاد ۲ هستش.

این موشک میتونه شکلای جور واجور بالگرد، هواپیماهای بدون سرنشین، اهداف با سطح مقطع راداری کوچیک و دارای سرعت و مانور بالا رو در محدوده عملیاتی خود، شناسایی و هدف گیری کنه.
شما می تونین خط تولید موشک صیاد ۲ رو در مستند باحال زیر ببینین.

توانایی بالای ضد جنگ الکترونیکی که در این موشک تعبیه شده، دلیل می شه که ردیابی خودکار انجام شه.
این موشک نسبت به موشک صیاد ۱، دقت و برد بیشتری داشته و قدرت تخریبی اون گسترده تره.

سامانه موشکی صیاد ۳

اولین نسل از موشکای صیاد، صیاد ۱ نام داشت که موشکی پدافندی بوده و از هدایت مادون قرمز برخورداره. توانایی مانور ۱۲G و برد ۶۰ کیلومتری، از ویژگیای اسلحه ۱۰ متری یاد شده هستن. وزن این موشک بیشتر از ۲.۵ تن بوده و که ۱۹۵ کیلوگرم اون مربوط به سر جنگی اون می شه.
صیاد ۱ می تونه ۱۲۰۰ متر در ثانیه حرکت کنه که در میان سرعت موشکا، سرعت خوبی به نظر می رسه.

موشک صیاد ۳، جدید ترین نسل از موشکای صیاده که اواخر سال گذشته به طور موفقیت آمیزی آزمایش شد و فیلم اونو در زیر می تونین تماشا کنین.

موشک صیاد ۳، یه موشک برد بلند و ارتفاع بالا هستش که به گفته امیر فرج پور سخنگوی رزمایش پدافند هوایی مدافعان آسمون ولایت در دی ماه ۱۳۹۵، حدود ۱۵۰ کیلومتر برد داره و می‌ تونه اهداف رو در فواصل بالا رهگیری کرده و به محض ورود هدف به فاصله ۱۵۰ کیلومتری، اونو هدف بذاره.

جالبه بدونین که هر یک گردان از سامانه تلاش، از ۳ پرتابگر موشک ۴ تایی بهره می‌ برد که این پرتابگرها براساس نیاز می‌ تونن از موشک صیاد ۲ (واسه هدف گذاشتن اهداف ارتفاع متوسط و برد متوسط) یا موشک صیاد ۳ (واسه هدف گذاشتن اهداف ارتفاع بالا و برد بالا) تشکیل شن.

طبق چارت سازمانی سامانه موشکی تلاش، هر یک گردان از این سامانه حتما باید شامل موشک‌ های صیاد ۲ و صیاد ۳ باشه تا سامانه در برابر اهداف برد بالا و ارتفاع بالا و هم اینکه برد متوسط و ارتفاع متوسط، بتونه موثر بکنه.

سامانه موشکی رعد

سامانه موشکی رعد، بخشی از ظرفیتای پدافند هوایی ایرانه که با موشکای طائر عمل می کنه، روی یه خودرو سوار می شه و می تونه ۳ موشک رو به طور همزمان شلیک کنه.
رعد یکی از جدید ترین سامانه های دفاع هوایی ایران هستش.
برد این سامانه ۵۰ کیلومتره و می تونه اهداف رو در ارتفاع ۷۰ هزار پایی مورد اصابت قرار داده و ویرون کنه.

پرتابگرد سامانه موشکی رعد، یه خودروی ۶ چرخه بوده که شباهت خاصی به نمونه چرخدار به کار رفته در سامانه سطح به هوای بوک-ام-۱-۲ روسی داره.
این وسیله حامل یه مجموعه سه تایی از موشک رعده که دو درجه آزادی سمتی و ارتفاعی داشته و در بعضی نمونه ها مجهز به رادار هم بوده و به نظر می رسه زیر قسمت موشکا محلی واسه قرار گرفتن خدمه داشته باشه.

به نظر می رسه این پرتابگر حامل لوازم مخابراتی و سامانه های نمایش وضعیت اهداف و تخصیص اونا به هر کدوم از پرتابگرهای درگیر در هر آتشبار و سامانه های پردازش راداری واسه نمونه مربوطه هم هست.
سامانه رعد به کمک این پرتابگر از مزیت بسیار مهم جنب و جوش کامل بهره مند شده که در قیاس با سامانه های مرصاد و صیاد-۱، بسیار ارزشمندتر جلوه می کنه، چون وجود پدافند متحرک در آرایش دفاعی، قابلیتای خاصی در بقاپذیری رزمی ضمن پوشش سریع تر و بهتر مناطق جغرافیایی جور واجور بوجود میاره.

این سامانه در رژه ۳۱ شهریور نیروهای مسلح سال ۹۱ رونمایی شد.
رعد در اختیار نیروی هوا فضای سپاه بوده و طبق گفته فرمانده این بخش، مخصوص مقابله با هواپیماهای آمریکایی طراحی و تولید انبوه شده.

جالبه بدونین نسلای بعدی خونواده رعد رو سامانه موشکی طبس و علم الهدی تشکیل میدن.
موشکای طائر ۱، ۲، ۲ ب و ۲ س هم به وسیله این سامانه موشکی شلیک می شن.
نسل جدید رعد، سوم خرداد اسمشه که برد ۱۰۰ کیلومتر رو هدف قرار داده.

سامانه پدافند موشکی اس ۲۰۰

سامانه موشکی اس ۲۰۰ از جمله ظرفیتای عملیاتی سامانه کامل پدافند هوایی کشور حساب می شه.
این سیستم در بخشای پردازش، فرستنده، گیرنده، جنگ الکترونیک و جنب و جوش پذیری بهینه‌ سازی شده.

تعویض همه اجزای آنالوگ اون با لوازم دیجیتال هم از جمله دیگه اقدامات صنایع دفاعی ایران در مورد بهینه‌ سازی این سامانه هستش.
توانایی تحمل شرایط جنگ الکترونیک و هم اینکه اضافه شدن سامانه‌ هایی مانند اخلالگر پرقدرت که نه فقط فعالیت هواپیماهای دشمن رو دچار مشکل کرده، بلکه محل خود اونم به سختی قابل شناساییه، این سامانه رو به یکی از اجزای مهم پدافندی ایران تبدیل کرده.

سامانه اس-۲۰۰ که ناتو اونو با نام سام-۵ (SAM-5) می شناسه، یه موشک زمین به هوای برد بلند و متوسطه که در دهه ۶۰ میلادی به خاطر مراقبت از محدوده ای وسیع در برابر حملات هواپیماهای بمب افکن یا هواپیماهای هدف دار دیگه ساخته شد.

هر گردان نظامی شش سکوی پرتاب از این موشک همراه با یه رادار کنترل آتیش رو داراس. جالبه بدونین که طول این موشک بزرگ تقریبا به ۱۱ متر برابر با ۳۵ فوت می رسه. سامانه کنترل آتیش این موشک هم توانایی لینک شدن به رادارهای دوربردتر رو داره.

هر موشک از قدرت چهار راکت کوچیک که شامل سوخت جامد بوده و وصل به خود موشک هستن، استفاده میکرد. ۳ تا ۵ ثانیه پس از شلیک موشک، چهار راکت فرعی وصل به اون پس از سوخت مواد درونشون از موشک اصلی جدا شده و بعد موتور تکمیلی که D67 اسمشه، به مدت ۵۱ الی ۱۵۰ ثانیه فعال می شه.

این موتور از یه جور سوخت مایع به نام TG-02 استفاده می کنه که از فرمولای شیمیایی خاصی ساخته شده.
این سوخت ترکیبی گاز نیتریک اسیده که با نیتروژن اکسید و فسفرید اسید و هیدروکلرید اسید غنی شده.

مدلای جور واجور موشک اس-۲۰۰ می تونه بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر رو طی کنه.
این موشک واسه رهیابی خود پس از شلیک از سیستم اشراق راداری استفاده می کنه و در اواسط پرواز ، سیستم اصلاح پروازی موشک (یه جور ترمینال راداری که امواج رو از فرستنده دریافت می کنه) فعال می شه.
این موشک میتونه اهدافی با سرعت ۴ ماخ رو هدف بذاره و اهداف رو در سقف پروازی ۳۰۰ الی ۲۰ هزار متر رو ویرون سازه.

یعنی دیگه این موشک در مدلای اولیه توانایی گذروندن مسافتی بالغ بر ۱۰۰۰ الی ۶۵۰۰۰ فوت رو داشته و در مدلای بروزرسانی شده توانایی گذروندن ۱۱۵۰۰۰ فوت رو داراس.

سر جنگی این این موشک ۲۱۷ کیلوگرم وزن داره که که بعد از انفجار به صورت گلوله افشون عمل می کنه.
که سر جنگی این موشک پس از انفجار می تونه به ۱۶ الی ۲۱ هزار ترکش تبدیل شه.

اینم بگیم که سر جنگی این موشک به وسیله فیوزی که مجاور رادار موشک قرار گرفته منفجر می شه.
البته این کلاهک ۲۱۷ کلیوگرمی توانایی انفجار به وسیله سیگنالای دستوری که فرستاده شن رو هم داره.
سرجنگی موشک «kt 25» فقط با سیگنالای دریافتی می تونه منفجر شه.
در کل وزن هر موشک اس-۲۰۰ موقع پرتاب حدود ۷۰۱۸ کیلوگرمه.

سامانه موشکی مرصاد و موشکای شاهین

سامانه موشکی مرصاد یه، سامانه پدافند هوایی میان برد بوده که در سال ۱۳۹۰ در اختیار یگانای موشکی پدافندی موجود در نقاط جور واجور کشور قرار گرفت. این سامانه با تجارب عملیاتی ۸ سال دفاع مقدس و کاربری سامانه بسیار موفق هاوک ساخته شده و در مرحله تولید انبوه قرار داره.

در این سامانه، رادار جستجوی کشف هدف که جستجو اسمشه، اهداف رو شناسایی کرده، اونا رو دسته بندی و آزمایش می کنه و بعد اطلاعات به واحد فرماندهی و کنترل فرستاده میشه.

رادار جستجوگر ارتفاع پست که جویا اسمشه، واسه کمک به کشف و ردگیری اهدافی که در ارتفاع پایین پرواز می کنن، در نظر گرفته شده.

این موشک برد متوسط، توانایی استفاده در برد کوتاه رو هم داره و دارای سرعتی حدود سه ماخه. از جمله ویژگی‌ های اون میشه به قدرت درگیری موثر با هدف، مقاوم در برابر جنگ الکترونیک دشمن و مجهز بودن به فناوری روز جهان اشاره کرد.
برد این موشک حدود ۴۰ کیلومتر اعلام شده و در رزمایش مدافعان آسمون ولایت ۵ با اصابت به یه پهپاد با موفقیت آزمایش شد.

قابلیتای سامانه موشکی مرصاد

با کمک این رادار، مرصاد توانایی ویرانی اهداف پروازی در ارتفاع پایین رو هم به دست آورده. با تشخیص مرکز “کنترل‌ آتیش” سامانه، وظیفه ردگیری و قفل روی اهدافی که خطرناک تشخیص داده می‌ شن، به رادار ردگیر «هادی» سپرده شد.

این رادار که سامانه‌های الکترو اپتیکی هم با اون همراه و هماهنگ شده‌ ان، کار تامین اطلاعات لازم واسه هدایت موشک به سمت هدف تا لحظه اصابت رو انجام می‌ دهد. این سامانه با شلیک موفقیت‌آمیز موشک “شاهین و شلمچه” در رزمایش سال‌ های ۹۰ و ۹۱ پدافند هوایی به بهره‌ ورداری رسید.

فناوری ال پی آی:  این فناوری که «LPI» یا «Low Probability of Interception Radar» اسمشه،  فناوری نوین امکان شناسایی رادار به وسیله هواگردهای دشمن رو به کمترین حد ممکن رسونده و هدف قرار دادن رادارا به وسیله موشکای تشعشع یاب رو به کمترین حد ممکن میرسونه.

تبدیل سیستمای آنالوگ به دیجیتال از جمله قابلیتای این سامانه موشکیه.

مرصاد با در نظر گرفتن فناوریای نوین از اول با راه و روش به کار گیری سامانه های دیجیتال و نیمه هادی طراحی و ساخته شده و همه قسمتا شامل بخشای الکترونیکی گیرنده، پردازشگر و بخشای فرماندهی، کنترل می شه.

اجزای این سامانه علاوه بر خودکار شدن خیلی از بخشا و نیاز به نفرات کمتر واسه کاربری، دارای توانایی اطمینان بسیار بالاتر (با در نظر گرفتن احتمال کم خرابی سامانه های دیجیتال در قیاس با آنالوگ)، عمر خدمتی بیشتر، زمان آماده بکار و روشن بودن زیادتری هستن. هم اینکه وضعیت کارکردی تموم اجزای سامانه به صورت لحظه ای به وسیله کاربران میشه دید.

توانایی ECCM : از جمله دیگه امکانات پدافند هوایی مرصاد میشه به  توانایی ECCM اشاره کرد که به درد بخور بودن در جنگای مدرن رو زیاد می کنه. با اضافه شدن این توانایی به مرصاد این سامانه در برابر دشمنانی با فناوریای پیشرفته کارا باقی می مونه. جالبه بدونین ECCMM به معنی مقابله با جنگ الکترونیک طرف مقابله. در واقع اول یه طرف مبادرت به ایجاد مشکلات الکترونیکی کرده و طرف دیگه واسه مقابله از ECCM استفاده می کنه.

به کار گیری فناوری آرایه فازی در موشک : با این کار علاوه بر توان درگیری با اهدافی با سطح مقطع پائین راداری، برد رادار موشک ۱۰ کیلومتر زیاد شده و توان موشک در مقابل کانترمژرها (چف) هم زیاد شده.

توانایی جنگ شبکه محور: توانایی شبکه شدن این سامانه با بقیه سامانه های راداری مخصوصا سامانه های ساخت داخل مانند باخبر الفجر-۱ با برد ۳۰۰ کیلومتر و توانایی رهگیری ۱۰۰ هدف همزمان با سطح مقطع بسیار پائین و پنهانکار، از تواناییای مهم سیستم هستن.

سامانه موشکی یا زهرا (س)

آخرین سامانه ای که در این گفتار معرفی می کنیم، سامانه موشکی یا زهرا هستش که کمتر درباره اون شنیده ایم.

محصول پروژه «یا زهرا» در تابستون سال ۱۳۷۷ تو یه نمایشگاه نتیجه های دفاعی به نمایش گذاشته شد که شامل موشک و کپسول حمل و پرتاب اون بود. پس از اون در نمایشگاه‌ های زیادی، موشک این سامانه با نام «شهاب ثاقب» رونمایی گشت.